صحنه مذاکرات تهران و واشنگتن/بازی آمریکا و آرامش قبل از طوفان اروپا

مینا علی اسلام سایت مدارا: روزهای آغازین سال ۱۴۰۴ هیچ خبر و تحلیلی بی تاثیر از احتمال مذاکرات ایران و امریکا و تبعات قطعی و احتمالی آن نبوده و همچنان این روزها پر تلاطم ادامه دارد و در آستانه دور دوم مذاکرات دو کشور هستیم.

صحنه بازی بسیار پر ابهام و دارای زوایای تحلیلی گوناگون است. آنچه اکنون همه می دانیم این است که:

• تهران و واشنگتن در پس گمانه زنی های چند ماهه از زمان روی کار آمدن ترامپ به پای میز گفت و گو نشستن را پذیرفته اند اما هر کدام در پس این تصمیم، اهدافی را دارند که با طرف مقابل هیچ تناسبی ندارد.
• مذاکره با میانجی گری طرف ثالثی که همیشه پای کار وساطت بوده یعنی عمان شکل گرفته و مسقط همچنان یار دیرین جمهوری اسلامی ایران و طرف قابل اعتماد امریکایی هست و در ادامه این روندی که انتهایش مبهم است، همچنان این نقش را حفظ خواهد کرد.
• در سایه جنجال های رسانه ای و پالس های مختلف طرفین در مورد مستقیم و غیر مستقیم بودن مذاکرات، بعد از انجام دور اول مشخص شد که چهل و پنج دقیقه از مذاکرات مستقیم بوده است. هرچند منابع ایرانی اصرار دارند که مذاکرات مکتوب و غیر مستقیم بوده و کمتر از ده سند میان طرفین رد و بدل شده است و سند اول را عراقچی تحویل داده است.
• مذاکره در خانه البوسعیدی وزیر خارجه عمان برگزار شده و هیئت های همراه در هتل مستقر بوده اند. این نکته نشانه از اهتمام صمیمانه عمان برای نتیجه گیری از روند مذاکرات دارد.
• عراقچی در روند مذاکرات اعلام کرده که ایران قصد نمایش ندارد و هدفش سنجش صداقت و جدیت طرف مقابل است و دقیقا اینجا می توان اهداف مغایر دو طرف در این مذاکره مهم تاثیرگذار را ارزیابی کرد. هدف امریکا مستقیما توقف برنامه هسته ای ایران است نه سنجش توان مذاکراتی یا اهتمام تهران برای ثمردهی گفت وگوها. این خود می تواند نقطه ثقل به چالش کشیده شدن مذاکرات باشد.
• در مذاکره در اول از طرف تهران بر مرجعیت آژانس بین المللی انرژی اتمی بعنوان تنها نهاد صلاحیت دار برای نظارت بر برنامه هسته ای ایران تاکید شده و باز همین نکته مغایرت دو دیدگاه طرفین در مذاکرات را روشن می کند. امریکا صرف نظر از صلاحیت آژانس، حق و وظیفه خود را توقف فوری و قطعی برنامه هسته ای ایران در قامت نجات بخش جهانیان از خطر بمب هسته ای احتمالی ایران می داند و بر آن اصرار دارد.
• تهران در مقابل هر نوع محدودیت برنامه هسته ای خود خواهان لغو تمامی تحریم هاست حال آنکه امریکا در فاصله میان دو مذاکره همچنان تحریم های جدید وضع می کند و محدودیت را مساوی با برچیده شده کل برنامه غنی سازی ایران در نظر گرفته است.
• اما نکته مهمتر از موارد قبلی موضوع مکانسیم ماشه است. درست در صحنه مذاکراتی که جای اروپا بعنوان مجری مکانیسم ماشه خالی است و صحنه گردان، امریکایی ها هستند، ایران از امریکا خواسته مسئولیت اطمینان از عدم فعال سازی مکانیسم ماشه را عهده دار شود. این همان جایی است که احتمالا اروپایی ها، مساله کنار گذاشتن شان از روند مذاکرات با تهران را جبران خواهند کرد. علت این است که تروئیکای اروپایی از کنار گذاشته شدن در پرونده مذاکره با تهران بشدت نگران است.

حال بازی چطور پیش خواهد رفت؛ احتمالا امریکا با گرفتن ژست پیشگامی در گزینش راه دیپلماتیک افکار عمومی جهان را آماده می کند، واشنگتن با اعلام رضایت از روند دور اول مذاکرات این هدف را دنبال کرد اما دو روز بعد از مذاکرات زمزمه هایی از واشنگتن به گوش رسید که ایرانی ها در حال تلف کردن زمان هستند، باید کل برنامه هسته ای و تسلیحاتی ایرانی منحل شود و فکر طول دادن و بی نتیجه ماندن و ساده لوح پنداشتن طرف امریکایی را باید از سر بیرون کنند. اینها نشانه یک بازی خطرناک است؛ بازی را با مذاکره آغاز کنیم و با ترفندهایی مخالفان مذاکرات را در دو کشور معطل نگاه داریم اما در تایمی که زمان فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم هاست، اروپا وارد عمل شود و ضمن بازگشت تمامی محدودیت ها، اروپا و امریکا فضا را بر ایران تنگ کرده و اعلام کنند که نگرانی از ساخت بمب هسته ای توسط ایران پابرجاست و گزینه نظامی تنها گزینه روی میز است.

اینها گمانه زنی هایی است که بدلیل وفور فاکتورهای تاثیرگذار بر روند مذاکرات تنها بر بخشی از احتمالات نور می اندازد. باید منتظر بود و دور دوم را با دقت دنبال کرد. چند روز پس از دور دوم، حقایق بیشتری آشکار خواهد شد و تا اواسط هفته بعد شاید بتوان قاطعیت دو طرف برای رسیدن به راه حل های مرضی الطرفینی یا وقت کشی و تحمیل فشارهای امریکا برای تاثیرگذاری بر روند مذاکرات و کج شدن مسیر گفت و گو به سمت و سوی تنش فیزیکی را سنجید.