سایه سنگین مهاجران افغانی/ترس ایرانی ها از تکرار تراژدی محمود افغان

مینا علی اسلام سایت خبری مدارا؛  آبان ماه سال گذشته نادر یار احمدی،  رئیس مرکز امور اتباع و مهاجران خارجی وزارت کشور اعلام کرد که  روزانه بیش از ۴۰۰۰ نفر از اتباع افغانستان با پاسپورت و ویزای معتبر وارد کشور می‌شوند. وی اقداماتی که در کرمان بعنوان یکی از مبادی ورودی مهم برای مهاجران افغانی، در راستای ساماندهی صدور ویزا انجام گرفته را مثبت ارزیابی کرده بود.

نکته تاسف بار در تلاش های مبادی ورودی برای ساماندهی افغان ها نیست. ترس ملموس و نیازمند توجهی در این ماجرا، جاری است. ترس از نابه سامانی سنجش ها و ارزیابی ها در خصوص تعداد دقیق مهاجران قانونی و غیر قانونی افغان در ایران از یک سو و دلایل امنیتی و سیاسی پشت پرده ای که به راحتی و صراحت از تسهیلات ویژه ایران برای صدور ویزا برای افغان ها خبر می دهد، از سوی دیگر.

سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در هرات با افتخار و صراحت اعلام می کند که” کشورهای همسایه به افغانی‌ها ویزا نمی‌دهند الا دو یا سه کشور آنهم به صورت بسیار محدود. پاکستان در یکسال ۸۵۰ ویزا صادر کرد آنهم فقط برای تجار افغانی. ایران سه کنسولگری در افغانستان دارد که هر کدام روزانه بیش از چهار هزار ویزا برای افغانی‌ها صادر می‌کنند. ما از طرف مقامات دستور داریم تسهیلات ایجاد کنیم که افغانی‌ها بروند ایران.”

علت چیست؟ این حجم بالای صدور ویزا برای افغان ها در حالیکه هیچ آمایش دقیقی از میزان مهاجران غیر قانونی و جمعیت کل افغان های ساکن در ایران و سطح و گستره سکونت شان در مناطق مختلف کشور وجود ندارد و هیچ یک از کشورهای همسایه افغانستان این میزان تعهد برای میزبانی و تسهیل ورود به کشورشان را احساس نمی کنند، هم سوال برانگیز و مشکوک است هم خطرناک و هراس انگیز.

ایران مدعی است که ” افغانستان با یکی از وخیم‌ترین بحران‌های انسانی در جهان مواجه است. بیش از ۲۲.۹ میلیون نفر به کمک‌های فوری نیاز دارند. سیاست جمهوری اسلامی ایران در قبال پناهجویان و مهاجران افغان تغییر نکرده و بر اصول انسان‌دوستانه استوار است. ایران بیش از چهار دهه میزبان میلیون‌ها افغان بوده و بار سنگینی را بر دوش کشیده است، باری که پس از خروج بی‌محابای ایالات متحده در سال ۲۰۲۱ سنگین‌تر شد. مهاجران قانونی افغان در ایران با هیچ‌گونه محدودیتی مواجه نیستند و کنسولگری‌های ایران روزانه ۵۰۰۰ ویزا صادر می‌کنند.”

تهران تاکید دارد که همسایه ی نوع دوستی برای افغان ها بوده و تنها مهاجران غیر قانونی را اخراج می کند. اما سوال این است که اولا آیا همه غیر قانونی ها را شناسایی کرده اید که بتوانید از ایران اخراج کنید و اساسا این کار با توجه به خیل عظیم ورودی ها به خاک مان، ممکن است؟ ثانیا چه سقف و استانداردی برای ورود افغان ها در نظر گرفته اید؟ به بیان دیگر تا چه زمانی روزانه بر اساس برخی منابع چهار هزار و به گفته منابع دیگر پنج هزار افغان می خواهند وارد ایران شوند؟ ثالثا چه تمهیداتی در نظر دارید که آنهایی که اخراج شده و دوباره با ویزای قانونی وارد می شوند یا آنها که از ابتدا قانونی وارد کشور شده اند، به دامنه وسیع بحران های انرژی و محیط زیستی و اقتصادی و اجتماعی و حتی سیاسی- امنیتی ایران دامن نمی زنند. به تفصیل می توان در مورد دامنه تاثیرگذاری جمعیت مازاد ایران بر وضعیت بحران آب و برق و تخریب های زیست محیطی، نرخ بیکاری و ناهنجاری های اجتماعی سخن گفت اما نه در این مجمل. آنچه در این میان بر میزان تنش زا بودن حجم مهاجران افغان می افزاید، صرف نظر از سهم مصرفی مهاجران افغان در مشاغل و محصولات غذایی و منابع آبی و … بهره گیری از آنها در پست های شبه نظامی برای برخورد با اعتراضات احتمالی و نگرانی فوق العاده نسبت به برخورداری آنها از سلاح های سرد و گرم و تبعات اجتماعی و امنیتی برای هموطنانمان است.

درست در همین روزها که فریاد مردم ایران از تهدید اتباع غیرمجاز افغانی بلند است و گوش شنوائی برای ترتیب اثر دادن به آن پیدا نمی‌شود، از پاکستان خبر می‌رسد دولت این کشور اقدام به اخراج گسترده اتباع افغانی کرده و حتی افغانی‌های دارای مدرک را هم به کشورشان بازگردانده است. ترکیه، آلمان و تعدادی دیگر از کشورها نیز همین سیاست را اعمال کرده‌اند.

حال بسیاری بر این باورند که آنچه از بی توجهی به هشدارهای جامعه شناسان و اقتصاددانان ایرانی نسبت به وضعیت وخیم حجم و پراکندگی مهاجران افغان مشهود است، فقدان یک سیاست جامع، هدفمند و سازمان یافته در مورد پذیرش شهروندان افغان است. این مساله بی تردید در سایه بحران های جاری در کشور از یک سو و احتمال رخدادهای نظامی برای کشورمان از سوی دیگر، جای هیچ تردیدی باقی نمی گذارد که سوء تدبیرها فاجعه آفریند و امکان تکرار تجربه تلخ تاریخی محمود افغان ها برای وطن مان وجود دارد.